چکیده
موضوع این مقاله اهمیت و جایگاه آموزش و پرورش ابتدایی است.
دراین مقاله سعی شده است آموزش و پرورش به عنوان یک وزارتخانه معرفی شود، سپس اهمیت آن و همین طور مفاهیم آموزش و پرورش مورد بررسی قرار خواهد گرفت.و تاریخچه آموزش و پرورش ابتدایی و ویژگی های این مقطع آموزشی در ایران توضیح داده خواهد شد.
در این نوشته کوشش شده است اهداف آموزش ابتدایی بیان گردد و اهمیت و جایگاه آموزش و پرورش ابتدایی بیشتر شرح داده شود. بعد از آن آموزش و پرورش ابتدایی و اهمیت آن در اجتماعی کردن کودکان و رابطۀ اجتماعی شدن با زبان آموزی و مهارت صحبت کردن از نظر خوانندگان خواهد گذشت.
در پایان برخی از مشکلات اساسی آموزش و پرورش ابتدایی ایران نوشته خواهد شد و توضیحاتی درمورد آموزش و پرورش ژاپن به خصوص مقطع ابتدایی ارائه می شود.
مقدمه
هدف از انتخاب این موضوع آشنا کردن دانشجو معلمان عزیز که در رشته آموزش ابتدایی تحصیل می کنند با اهمیت و جایگاه آموزش و پرورش ابتدایی می باشد، چرا که این مقطع از تعلیم و تربیت دارای اهمیت بالایی است و باید بیش از این به آموزش و پرورش ابتدایی توجه شود.
محمد تقی ندیمی و محمد حسین بروج بر این عقیده اندکه در حال حاضر پیشرفت ها، تغییرات و تحولات سریعی در جهان صورت می گیرد که تاثیر این تغییرات در مراحل مختلف زندگی چشمگیر و غیر قابل اجتناب است. بنابراین ضرورت آشنایی با تعلیم و تربیت حتی به صورتی ساده و مقدماتی برای افرادی که دارای مشاغل ساده و غیرحرفه ای هستند روز به روز آشکارتر می گردد. از طرفی صیانت ذات انسان، که انسان شدن است یعنی آنچه را که می تواند بین زندگی انسان و حیوان تفاوت بخشد فقط می توان از طریق آموزش و پرورش در افراد ایجاد نمود. لذا رسیدن به مراحل انسانی شدن و در نهایت رسیدن به قرب الهی مستم آموزش و پرورش صحیح و اسلامی می باشد.
دوره ابتدایی مقطعی از آموزش و پرورش است که اجباری و عمومی است. در این مقطع باید استعدادهای عمومی کودکان، از طریق کسب تجربه مستقیم در یک محیط طبیعی شناخته شده و بکار گرفته شوند. در این مقطع فعالیت های منظمی برای کودکان برنامه ریزی شده که در مدرسه و با راهنمایی معلم و پشتکارو فعالیت خود دانش آموز، استعدادهای بالقوۀ او کشف و به فعل تبدیل شود.
آموزش و پرورش» نام وزارتخانه‌ای است که وظیفه‌ی آموزش کودکان و نوجوانان جامعه را پیش از مرحله‌ی عالی برعهده دارد. این وزارتخانه، همچنان که عنوان آن نیز اشاره دارد، همراه با وظیفه‌ی آموزش، مسئول پرورش نیز هست. پرورش درست، نخست نیازمند شناخت فرد و نیازها و توانایی‌های اوست؛ و سپس هدایت تواناییها در جهت برآورده شدن نیازها. اما پرورش» در سیستم آموزشی ایران تنها یک نام است، و به معنای هدایت کودک به سمت یک باور محدود مذهبی و راه راست». (هومن عزیزی ، سیستم آموزشی ایران قایقی شکسته در مسیر طوفان ، مقاله)
اهمیت آموزش و پرورش
محمد تقی ندیمی و محمد حسین بروج می گویند که غرض از خلقت هر موجود، تحقق حالت کمال است. اداره زندگی کودک و رفع احتیاجات اولیه اش، گرچه لازم است، ولی کافی نیست. باید در دوران کودکی به کودک کمک کرد تا برای زندگی که ارزش کلی وجود انسان وابسته به کیفیت آن است آمادگی پیدا کند، چون کارآیی آدمی در دورۀ زندگی اجتماعی بستگی دارد به اینکه تا چه حد در کودکی و نوجوانی توانسته است از پرتو تعلیم و تربیت صحیح بهره مند شود و به حقیقت وجود خویش پی ببرد، تا راه رسیدن به کمال را در بقیه عمر خویش هموار سازد.
تربیت در آدمی خاصیت تراکمی دارد. هنگامی که کسی تربیت شده باشد، تاثیر تربیت فقط به او محدود نمی شود، بلکه ممکن است تربیت آن فرد خانواده و حتّی قبیله ای را تحت تاثیر قرار دهد. به عبارت دیگر تاثیر تربیت در آدمی می تواند مثبت یا منفی باشد.
مفاهیم آموزش و پرورش
برای کودک شرایط مناسبی از هنگام تولد تا لحظه مرگ برای شکوفا نمودن استعدادهایش فراهم شود.
استعدادهای بالقوۀ انسان شامل تمامی امکانات ، توانایی ها و قابلیت هایی است که تصویر کلی آن در خلقت هر موجودی به امانت گذاشته شده است.
به فعلیت رساندن استعدادهای بالقوه در انسان به دو صورت انجام می گیرد1_آنی 2- تدریجی
فرد برای ایجاد هماهنگی لازم بین فعالیت های خود و هدایت آنها باید هدف های مشخصی داشته باشد.
برنامه ای واقع بینانه که با تفکرو تامل و اندیشه توام است داشته باشد.
تاریخچه آموزش و پرورش ابتدایی در ایران
در جوامع بدوی، مجموعه میراث فرهنگی بسیار اندک بوده و سطح دانش و مهارت ها آن چنان وسیع نبود، در نتیجه نیازی به نظام آموزشی منسجم با سبک برنامه خاص احساس نمي شد. آموزش، بیشتر از طریق خانواده ها انجام مي شد و جنبه غيررسمی داشت » . ( سایت شبکه آموزش)
با گذشت زمان در کشورهای مختلف، نظام های آموزشی رسمی با ساختار بسیار منظم و برنامه ريزي شده ، شکل گرفت .
در ایران با وجود تاریخ و تمدن کهن ، سیستم آموزشی در طول تاریخ دچار تحول گردیده و تحولات بسیار وسیعی در مقاطع مختلف رخ داده است؛ البته دوره ابتدایی با این اسم ، در نظام آموزشی ایران وجود نداشت . قبل از تشکیل نظام آموزشی نوین ، در ایران بیشتر مکتب خانه و مدارس دینی وجود داشت ، افراد ، مکتب خانه را اداره مي کردند و دروس قرآن و ادبیات فارسی به کودکان آموخته می شد .
بعد از انقلاب مشروطه در سال ١٢٩٠ هجری شمسی ، قانون معارف برای اوّلین بار تصویب شد ، در نتیجه آموزش ابتدایی را به عنوان اولین مرحله ساختار نظام آموزشی نوین ایران معرفی نمود و وم بسط و گسترش آموزش ابتدایی نوین در تاریخ ایران ، برای اولین بار مطرح شد .
در سال ١٣١٣ نظام نوین آموزشی ایران گسترش پيدا کرد ، دانشسرا و تربیت معلم در ایران ، به نام " دارالمعلمین " و " دارالمعلمات " و سپس دانش سرای مقدماتی تأسیس شد.
در سال ١٣٢٢ طبق قانون تعلیمات اجباری ، آموزش ابتدایی به عنوان یک دوره آموزش عمومی و تعلیمات اجباری ، مطرح و همگانی شد .
طبق ماده دوم قانون تعلیمات اجباری ، طول دوره آموزش ابتدایی ، شش سال تعيين شد ، ولی در سال ١٣٤٥ هجری شمسی ، مدت این دوره به پنج سال تقلیل پیدا کرد ». (همان منبع )
سالهاست که کار مدارس ابتدایی توجه شدید و همه جانبه معلمان و افکار عمومی را به خود جلب کرده است و این توجه با پیشرفت ها و به ثمر رسیدن کارهای مهمی در جهات مختلف آموزش و پرورش کودکان مقارن بوده است. این پیشرفت ها و آموخته ها به طور ناگهانی یا به وسیله بکار بردن خود به خودی روشهای مخصوص تدریس حاصل نشده اند، بلکه مقدم بر هر چیز، این معلمان بوده و هستند که از تجارب خود و گسترش مطالعات و تحقیقاتی که در اختیار آنها بوده است توانسته اند راههای آموختن کودکان را بهتر بشناسند و معلومات تربیتی خود را برای این هدف عالی بکار برند».(بازرسان سلطنتی انگلستان ، 1373 ، مقدمه)
ویژگیهای آموزش و پرورش ابتدایی در ایران
تحصیلات در دوره ابتدایی، عمومی، اجباری ورایگان است.
سنورود به دبستان حداقل 6 سال تمام و در مدارس شهری حداکثر 10 سال است. در مدارس روستایی و عشایری حداکثر سن ورود به دبستان متفاوت است.
سال تحصیلی از اول مهر ماه شروع و تا پایان خرداد ماه ادامه دارد.
مدارس ابتدایی باید در هر سال تحصیلی حداقل200 روز دایر باشند.
دارای پایه های اول تا ششم می باشد.
اهداف مقطع آموزش ابتدايي
از جمله مهمترين اهداف مقطع آموزش ابتدايي مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
1.برقراري فضاي مناسب آموزشي جهت پيشرفت اخلاقي و اعتقادی
2.پرورش استعداد ها و خلاقیت های کودکان
3.بهبود قدرت بدني و جسماني كودكان
4.آموزش خواندن ، نوشتن ، محاسبه و برقراري معاشرت اجتماعي با ساير اعضاء اجتماع
5.آموزش مسائل بهداشت فردي و گروهي
اهمیت آموزش ابتدایی
آموزش ابتدايي ، به عنوان اوّلین مرحله آموزش همگانی مطرح است ؛ البته آموزش پیش دبستانی به علت کمبود امکانات ، همگانی نمي باشد . از آنجا که برخی از خانواده ها ، از امکانات کافی مادی و فرهنگی براي آموزش محروم مي باشند ، آموزش ابتدايي موجب کاهش نابرابری های فرهنگی مي گردد .
آموزش ابتدايي ، کودکان را براي مقاطع بالاتر آماده مي کند و چنانچه از نظر کمی و کیفی در سطح بالاتری ارائه شود ، افت تحصیلی و ترک تحصیل در مقاطع بعدی، کمتر مي شود.
جایگاه آموزش ابتدایی به گونه ای استکه اگر در سطح گسترده اي صورت بگیرد و اکثریت یا تمام کودکان واجب التعلم ایرانی را تحت پوشش قرار بدهد ، مي تواند بي سوادی را در کشور ریشه کن کند.
بسیاری از متخصصان تعلیم و تربیت معتقدند که سن تقویمی نباید تنها شرط ورود کودک به دوره ابتدایی باشد، بلکه کودک باید از طریق آمادگی، مورد ارزیابی قرار گیرد.
یکی از ویژگی های درخشان آموزش و پرورش ابتدایی امروز، علاقه عمیق آن است به آن دسته از کودکانی که به تدریج از دوره های مهد کودک ها و کودکستان ها گذشته و به دبستان ها راه یافته اند. زیرا کودک در زمینه های روحی، عاطفی، هوشی، جسمی و احتیاجات مربوط به آنها به آمادگی لازم رسیده و تقریبا استعدادها، تواناییها و روحیات او شناخته شده است.
یکی دیگر از اهمیت های آموزش و پرورش ابتدایی، توجه روزافزونی است که معلمان به ارزشیابی کیفیت آنچه که تدریس می شود و آنچه که اطفال یاد می گیرند دارند.
آموزش و پرورش؛ یکی از مهمترین آژانسهای اجتماعی شدن
دکتر مهدی پیروز نیا معتقد است: نخستین آژانسی که از سوی جامعه و با هدف اجتماعی کردن کودک ایجاد و وارد عمل می شود ، مدرسه یا نهاد رسمی آموزش و پرورش است . نباید از یاد برد که هدفِ آموزش علوم یا آمادگی کودک برای علم آموزی و به عهده گرفتن مشاغل تخصصی در آینده و شرکت در نظام تقسیم کار، هدف ثانویه ی مدرسه خصوصا" در مدارس ابتدایی است و هدف اصلی این نهاد همان اجتماعی کردن یا آماده ساختن کودک برای حضوردرجامعه و درک به موقع و هماهنگِ ساختها ، کارکردها و فرهنگِ جامعه جهت نشان دادن عملکرد معقول اعم از واکنشها ، رفتار یا کنش ، در جهت رفع نیازها و رسیدن به اهداف جمعی است.
پیروز نیا می نویسد: همه ی کودکانی که استعدادهایشان زیاد محدود نیست در برهم کنش اجتماعی شرکت می جویند و سرانجام رفتارهای اجتماعی کسب می کنند . فرایندی که به اجتماعی شدن معروف است در اصل فرایندی مربوط به یادگیری است ».
رابطه اجتماعی شدن با زبان آموزی و مهارت صحبت کردن
کودک هنگامی اجتماعی می شود که توانایی ایجاد ارتباط با دیگران را پیدا کند و به کمک استفاده از گفتار بر آنان تاثیرگذارد و از آنان تاثیر پذیرد.
مشكلات اصلي آموزش ابتدايي
از جمله مهمترين مشكلات مقطع آموزش ابتدايي مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
1.عدم كيفيت و انعطاف ناپذيري محتوي و متدهاي آموزشي و ناديدهانگاشتن خلاقيت، نظم، مسئوليت پذيري و انجام فعاليت هاي گروهي
2.فقر اقتصادي و عدم تقبل هزينه هاي بالاي آموزشي دانش آموزان توسط والدين و تأثيرات سوء آن بر آموزش فرزندان
3.عدم صراحت موضوعات آموزشي و عدم هماهنگي موضوعات مذكور باالگوهاي پيشرفت كشور در نتيجه فقدان هماهنگي ميان آموزش و بازاركار
4.ايجاد وقفه دركيفيت آموزش و روشها و تجهيزات داخلي به واسطه اعمال تغييرات سريع جهاني در زمينه توسعه علمي». (اداره آموزش هماهنگی و ادغام طرح های آموزشی)
آموزش و پرورش در ژاپن
کشورهای پیشرفته تمام کوشش خود را به تعلیم و تربیت دانش آموزان در مقطع ابتدایی معطوف کرده اند و در این میان ، ژاپن موفقیت ترین و پیشرفته ترین کشور در زمینه آموزش و پرورش به حساب می آید. اما براستی ریشه این موفقیت در کجاست؟
معلمان مدارس ابتدایی در ژاپن معمولا از میان هدفهای آموزش و پرورش این دوره بیش از پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و گسترش مهارت های ویژه به رشد عاطفی ، اجتماعی و خود ادراکی دانش آموزان توجه دارند. آنها محیطی را سازماندهی می کنند که بر روابط انسانی ، پیوندهای عاطفی ، صمیمیت ، رفتار گروهی و احساس تعلق خاطر به مدرسه استواراست.
مبانی آموزش و پرورش ابتدایی ژاپن بیشتر بر شوق انگیز بودن مدارس ابتدایی ، توجه زیاد به رشد شخصیت کودک و ارائه محتوای مناسب تاکید می کند. برنامه های درسی دوره ابتدایی در ژاپن 2 ویژگی مهم دارد: برنامه درسی ژاپنی ها خیلی مقتدرانه است و به تعبیر کارشناسان مختصر و مفید است و از سوی دیگر، بر رشد همهجانبه کودکان تاکید دارد. مطالعاتتطبیقی نشان می دهد که آموزش و پرورش عمومی و بویژه دوره ابتدایی در ژاپن از کیفیتبالایی برخورداراست. ازرا وگل ، استاد دانشگاه هاروارد در پژوهش خود به این نتیجه رسیده است که کودکان ژاپنی که دوره آموزش عمومی خود را در مدارس حومه شهرهای امریکا به پایان رسانیده اند، وقتی به ژاپن باز می گردند، یک تا 2 سال در درسهای علوم طبیعی و ریاضیات از همسالان خود که در ژاپن تحصیل کرده اند، عقب ترند.
پژوهش های تطبیقی دیگری نشان می دهد که ژاپنی ها در مقایسه با مردم دیگر کشورهای صنعتی ، قوانین را کمتر نادیده می گیرند و این امر تا حدود زیادی ناشی از موفقیت آموزش و پرورش مدارس دوره ابتدایی در پرورش اجتماعی و اخلاقی و مهارت های زندگی کودکان است .در زمینه عوامل موثر بر رشد شناختی کودکان در ریاضی و علوم ، کودکان ژاپنی در دریافت مفاهیم ادراکی از همتایان دیگر کشورها جلوترند و براساس آزمون های مختلف ومشاهده منظم کلاسهای دوره ابتدایی از سوی کارشناسان ، خلاقیت کودکان ژاپنی برای مربیان خارجی بسیار عجیب و آموزنده بوده است. بعلاوه ، بسیاری از پژوهشگران ، آموزش و پرورش ابتدایی ژاپن را در حوزه خواندن ، هنر، موسیقی و مطالعات اجتماعی نیز موفق تر می دانند.براستی ریشه این موفقیت ها در کجاست؟ ». (رومه جام جم)
نتیجه گیری
بدون شک در نظام آموزش و پرورش رسمی هر کشوری ، مقطع ابتدایی هم به لحاظ کمی یعنی تعداد معلمان و دانش آموزان و هم از نظر کیفی یعنی تاثیری که این دوره در موفقیت تحصیلی دانش آموزان در سراسر زندگی و دوران تحصیل دارد ، از اساسی ترین و مهمترین مقاطع تحصیلیاست و به جرات می توان گفت هیچیک از دوره های تحصیلی از چنین اهمیتی برخوردار نیستند ؛ زیرا تحقیقات نشان می دهد دانش آموزانی که در دوره ابتدایی با ناکامی تحصیلی روبه رو هستند، در تمام دوره های تحصیلی دچار اشکال می شوند.
با اعتلای آموزش و پرورش آینده کشور و آرمان ها تضمین میشود و لذا مسئولان باید ضمن بهره‌گیری از حضور فراوان نیروهای متعهد و متخصص در این وزارتخانه، به اتخاذ جهت گیری های صحیح در برنامه های آموزش و پرورش بر اساس نیازهای روز اقدام کنند.
به علت نبود یک برنامه‌ی جامع پژوهشی و موازی‌كاری در حوزه‌ی پژوهش در كل مراكز آموزش وپرورش بودجه‌ی این وزارتخانه به هدر می‌رود و نظام آموزش و پرورش به دلیل نداشتن چشم‌انداز منطقی در تاریكی سیر می‌كند.
به دلیل اهمیت فوق العاده آموزش و پرورش ابتدایی باید در این مقطع به جای استفاده از معلمان بی تجربه و کم سواد از معلمان مجرب و باسواد استفاده شود.
فهرست منابع
1) برنارد اسپادک ، محمدحسین نظری نژاد ، آموزش در دوران کودکی (1372) مشهد : موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی
2) جمس دان هیل _دکتر محمود میر آفتاب ، اصول آموزش و پرورش (1339) (؟)
3) محمد تقی ندیمی _ محمد حسین بروج ، آموزش و پرورش ابتدایی و راهنمایی تحصیلی و متوسطه (1372) تهران : انتشارات مهرداد
4) آموزش ابتدایی [ روی خط]
www.google.com
5) آموزش و پرورش ژاپن [روی خط]
www.google.com
6) پیروز نیا ، مهدی ؛ آموزش و پرورش _یکی از مهمترین آژانس های اجتماعی
شدن [ روی خط ]
www.fasleno.com
7) عزیزی ، هومن ؛ سیستم آموزشی ایران _قایقی شکسته در مسیر طوفان ( دی 1385 ) [روی خط]
www.google.com
,آموزش ,، ,ابتدایی ,پرورش ,های , ,آموزش و ,و پرورش ,پرورش ابتدایی ,و به ,مقطع آموزش ابتدايي ,دوره آموزش عمومی ,قانون تعلیمات اجباری ,سیستم آموزشی ایران
درباره این سایت